Makosa 10 Ya Kawaida Ya Kiswahili - Wanafunzi wa Kidato cha Pili

Makosa 10 Ya Kawaida Ya Kiswahili

Wanafunzi wa Kidato cha Pili katika Mitihani ya Taifa - Jinsi Ya Kuyarekebisha

Kiswahili ni lugha tajiri yenye kanuni zake za kisarufi na uakifishaji. Wanafunzi wengi wa Kidato cha Pili hufanya makosa yanayofanana katika mitihani ya taifa. Mwongozo huu unatambua makosa ya kawaida zaidi katika Kiswahili na hutoa mikakati bora ya kuyarekebisha, huku ukisaidia wanafunzi kukuza ujuzi wao wa lugha na kuboresha utendaji wao katika mitihani.

1

Matumizi Mabaya Ya Viambishi

❌ Kosa la Kawaida

Kuchanganya viambishi vya nyuma na mbele, au kutumia viambishi visivyo sahihi kwa wakati na nafsi.

Mfano usio sahihi: "Mimi a-me-soma"

Mfano sahihi: "Mimi ni-me-soma"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Jifunze viambishi vya nafsi: NI-(mimi), U-(wewe), A-(yeye), TU-(sisi), M-(nyinyi), WA-(wao). Tumia chati ya viambishi na fanya mazoezi ya kuunda sentensi kwa kutumia viambishi tofauti.

2

Matumizi Ya Vihusishi

❌ Kosa la Kawaida

Kutumia vihusishi visivyo sahihi au kuchanganya maana zao. Kwa mfano, kutumia "kwa" badala ya "katika."

Mfano usio sahihi: "Ameenda kwa shule"

Mfano sahihi: "Ameenda shuleni"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Jifunze vihusishi muhimu: kwa (for), katika (in), kwenye (on), mpaka (until), toka (from). Fanya mazoezi ya kutumia kila kihusishi kwa sentensi sahihi.

3

Uakifishaji Wa Maneno

❌ Kosa la Kawaida

Kutouakifisha maneno yanayohitaji uakifishaji au kuakifisha yasiyohitaji. Kwa mfano, "mtoto" badala ya "mtoto" (sahihi).

Mfano usio sahihi: "Watoto wameenda sokoni"

Mfano sahihi: "Watoto wameenda sokoni"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Jifunze sheria za uakifishaji: herufi kubwa mwanzoni mwa sentensi, majina maalum, na siku. Soma zaidi ili kuzoea kuona maneno yaliyoakifishwa sahihi.

4

Matumizi Ya Wakati

❌ Kosa la Kawaida

Kuchanganya nyakati tofauti katika sentensi moja au kutumia kiambishi cha wakati kisichofaa.

Mfano usio sahihi: "Jana nitaenda sokoni"

Mfano sahihi: "Jana nilienda sokoni"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Jifunze viambishi vya wakati: LI-(wakati uliopita), TA-(wakati ujao), NA-(wakati uliopo). Tumia mchoro wa nyakati na fanya mazoezi ya kutunga sentensi katika nyakati tofauti.

5

Matumizi Ya Viunganishi

❌ Kosa la Kawaida

Kutumia viunganishi visivyo sahihi au kukosa viunganishi vinavyohitajika kuunganisha wazo.

Mfano usio sahihi: "Nilisoma nikaenda kulala"

Mfano sahihi: "Nilisoma kisha nikaenda kulala"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Jifunze viunganishi muhimu: na (and), lakini (but), kwa sababu (because), hata hivyo (however). Fanya mazoezi ya kuunganisha sentensi rahisi kuwa sentensi changamano.

6

Matumizi Ya Vielezi

❌ Kosa la Kawaida

Kuweka vielezi mahali pasipofaa katika sentensi au kutumia vielezi visivyo sahihi.

Mfano usio sahihi: "Yeye alisoma haraka kitabu"

Mfano sahihi: "Yeye alisoma kitabu haraka"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Kumbuka kuwa vielezi huelezea vitenzi na huwekwa baada ya kitenzi au mwisho wa sentensi. Jifunze aina za vielezi: ya nafasi (wapi?), ya wakati (lini?), ya namna (vipi?).

7

Matumizi Ya Vitendo Vya Kauli

❌ Kosa la Kawaida

Kuchanganya vitendo vya kauli mbiu na kauli tangulizi, au kutumia viambishi visivyo sahihi.

Mfano usio sahihi: "Mwalimu alisema mwanafunzi asome"

Mfano sahihi: "Mwalimu alimwambia mwanafunzi asome"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Jifunze tofauti kati ya kauli mbiu (kusema, kuuliza) na kauli tangulizi (kuambia, kuomba). Tumia jedwali la kulinganisha na fanya mazoezi ya kubadilisha kauli moja hadi nyingine.

8

Matumizi Ya Nomino Za Makundi

❌ Kosa la Kawaida

Kutumia kihusishi "ya" kwa wingi badala ya "za" au kuchanganya viambishi vya umoja na wingi.

Mfano usio sahihi: "Vitabu ya wanafunzi"

Mfano sahihi: "Vitabu vya wanafunzi"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Jifunze ngeli za nomino na viambishi vyake: KI-VI (kiti/viti), M-MI (mti/miti), N-N (nyumba/nyumba). Tumia chati ya ngeli na fanya mazoezi ya kuunda sentensi kwa kutumia ngeli tofauti.

9

Matumizi Ya Vinyume

❌ Kosa la Kawaida

Kutotumia kihusishi "si" kwa usahihi au kuweka mahali pasipofaa katika sentensi.

Mfano usio sahihi: "Mimi si kwenda shule leo"

Mfano sahihi: "Mimi siendi shule leo"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Kumbuka kuwa "si" huwekwa kabla ya kiambishi cha nafsi. Jifunze muundo: SI + kiambishi cha nafsi + kitenzi. Fanya mazoezi ya kubadilisha sentensi za uhakika kuwa za kukataa.

10

Matumizi Ya Lugha Ya Kilaini

❌ Kosa la Kawaida

Kuchanganya lugha ya kilaini na lugha ya kawaida, au kutumia viambishi visivyo sahihi vya kilaini.

Mfano usio sahihi: "Tafadhali wewe soma"

Mfano sahihi: "Tafadhali soma"

✅ Mkakati wa Marekebisho

Jifunze kuwa lugha ya kilaini hutumia viambishi maalum: NI-(nione), U-(uone), A-(aone). Fanya mazoezi ya kubadilisha sentensi za kawaida kuwa za kilaini na kinyume chake.

Mikakati Bora Ya Kujifunza Kiswahili

Soma Kila Siku: Usomaji wa mara kwa mara wa vitabu vya Kiswahili huboresha msamiati na uelewa wa sarufi.

Andika Mara Kwa Mara: Mazoezi ya kuandika kila siku husaidia kuzingatia kanuni za kisarufi na uakifishaji.

Zungumza Kiswahili: Matumizi ya lugha katika mazungumzo ya kila siku husaidia kujifunza kwa asili.

Fanya Mazoezi Ya Sarufi: Mazoezi ya mara kwa mara ya kanuni za kisarufi husaidia kuzikariri na kuzitumia kwa usahihi.

Jifunze Msamiati Mpya: Jifunze maneno matano mapya kila siku na yatumie katika sentensi.

Thmini Kazi Yako: Hakikisha unasoma upya kile ulichoandika ili kurekebisha makosa yoyote kabla ya kuwasilisha.

Wasiliana Na MITIHANI POPOTE

📱 WhatsApp: +255 716 655 236

📢 Kituo cha WhatsApp

🌐 Tovuti 📷 Instagram 👥 Facebook

© 2025 MITIHANI POPOTE - Mwongozo Wa Mitihani Ya Kiswahili

Tahadhari na uepuke makosa ya kawaida ili kufanikiwa katika mitihani yako ya Kiswahili!